نیاز سعودی به بازنگری در مناسبات با تهران
تهران- ایرنا- سخنان تازه وزیر امور خارجه در مورد ضرورت پرهیز از رویکردهای خصمانه در روابط ایران و عربستان همزمان شد با انتشار تحلیل هایی در رسانه های عرب زبان که بایسته های تنش زدایی سعودی ها در مناسبات با تهران را گوشزد می کرد. این گزارش به برخی از این تحلیل ها می پردازد.
مناسبات جمهوری اسلامی ایران و عربستان طی نزدیک به 2 سال گذشته و از زمان روی کار آمدن حاکمان تازه آل سعود شاهد تنش های بسیاری بوده و این در حالی است که مقام های تهران به دنبال تنش زدایی در این روابط بوده اند اما هربار مقام های ریاض در این مسیر سنگ اندازی کرده اند. در این پیوند، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی روز چهارشنبه بیست و نهم دی ماه در حاشیه نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوییس، مواضع ایران در مسائل منطقه ای و بین المللی را تشریح کرد. او در بخشی از سخنان خود درباره روابط با عربستان گفت: دلیلی نمی‌بینم که ایران و عربستان نسبت به یکدیگر سیاستی خصمانه داشته باشند. ما به واقع می‌توانیم برای پایان دادن به شرایط اسفبار مردم یمن، سوریه، بحرین و دیگر نقاط منطقه با یکدیگر کار کنیم.
این گزارش در بردارنده برجسته ترین محور تحلیل هایی است که در رسانه های عربی درباره روابط ایران و عربستان منتشر شده است.
** ضرورت اصلاح رویکردهای عربستان در قبال ایران
روزنامه های «الدستور» اردن، «رای الیوم» چاپ لندن و صفحه عربی خبرگزاری «اسپوتنیک» روسیه با اشاره به سیاست تنش زدایی ایران و شکست های پی در پی عربستان در منطقه، ریاض را نیازمند تصحیح و برقراری روابط با تهران دانستند.
روزنامه الدستور سی ام دی ماه در گزارشی به قلم «عریب الرنتاوی» نوشت: پیام هایی که تهران برای ریاض ارسال می کند قطع نشده بلکه افزایش یافته است. آخرین پیام صلح و آشتی را ظریف وزیر امور خارجه ایران از نشست داووس برای عربستان فرستاد. پیش از ظریف هم «حسن روحانی» رییس جمهوری اسلامی از عربستان خواست که به جای درگیری و تنش با یکدیگر همکاری کنند. در همه پیام هایی که تهران برای ریاض ارسال می کند یک شرط وجود دارد و آن هم این است عربستان مواضع، رفتارها و سیاست های خود را درباره پاره ای از مسائل منطقه تغییر دهد تا همکاری امکان پذیر باشد. شرط های تهران آن است که ریاض به جنگ یمن و دخالت در بحرین و حمایت از گروه های تروریستی پایان دهد. در برابر، عربستان هم بر احساس نیاز خود به تصحیح روابط با همسایه خود در آن سوی خلیج (فارس) سرپوش نمی گذارد اما در این زمینه همانند تهران شرط هایی را مطرح می کند. این 2 کشور احساس می کنند که ادامه تعارض بیهوده است و فرسایش منابع انسانی، مالی و اقتصادی را به دنبال دارد که در مراحل بعد امنیت ملی هر 2 کشور را تهدید خواهد کرد.
به نوشته بیست و ششم دیماه روزنامه رای الیوم، «خالد جارالله» معاون وزیر امور خارجه کویت اعلام کرد که قرار است کشورش پیامی را از جانب 6 کشور عربی حاشیه خلیج فارس به تهران برساند. در این پیام دیدگاه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس درباره مسائل مورد اختلاف ایران و این کشورها مطرح شده است. در این زمینه تماس هایی با تهران درباره چگونگی گفت وگو و تعیین زمان آن صورت گرفته است.
روزنامه رای الیوم در ادامه آورد: برای گفت وگو تمایل وجود دارد و کویت به طور رسمی از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برای میانجیگری انتخاب شده است تا از شدت تنش ها به ویژه میان ایران و عربستان کاسته شود. ایران و عربستان بر سر برخی مسائل مانند جنگ در کشورهای سوریه، عراق و یمن و توقف حج اختلاف نظر دارند.
به نوشته رای الیوم، آشکار است که عربستان پس از پیروزی ارتش سوریه در حلب و پیوستن ترکیه به محور روسیه با شکست روبرو شده است. جنگ یمن در حالی وارد سومین سال خود می شود که عربستان در آن دستاوردی نداشته است. این مسائل عواملی است که سبب شد کویت واسطه شود. در این زمینه چهار موضوع قابل توجه است که برای تحلیل موضع عربستان باید آن را در مرحله نخست به طور ژرف بررسی کرد؛ نخست اینکه عربستان پس از رحلت آیت الله «هاشمی رفسنجانی» بر خلاف دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس پیام تسلیت نفرستاد. این نشان می دهد که مواضع کشورهای شورای همکاری خلیج فارس همیشه با ریاض هماهنگ نیست. دوم اینکه مقام های عربستان اعلام کرده اند که از هیات مسوول حج ایران دعوت کرده اند تا درباره برگزاری مراسم حج آینده مشورت کنند. از این رو، می توان گفت اگر عربستان تمایلی برای ادامه تنش داشت می توانست از ارسال این پیام چشم پوشی کند. سوم اینکه «میشل عون» رییس جمهوری لبنان در سفر به عربستان با استقبال گرمی روبرو شد. عون برای وساطت میان ایران و عربستان و کاستن تنش ها آمادگی دارد. چهارم اینکه برخی از مقام های عربستان و در راس آنان «ترکی الفیصل» مدیر پیشین سازمان اطلاعات عربستان با سیاست ها «دونالد ترامپ» در خصوص توافق هسته ای با ایران مخالفند زیرا این سیاست ها می تواند تنش ها در منطقه را افزایش دهد و مسابقه تسلیحات هسته ای و جنگ های منطقه ای را به دنبال داشته باشد. این موضع گیری های برخی مقام های عربستان با رویکرد کلی سعودی درباره توافق هسته ای در تضاد است. عربستان مخالف توافق هسته ای بود و پس از امضای توافق هسته ای با ناامیدی بزرگی روبرو شد.
روزنامه رای الیوم افزود: عربستان تمایل بیشتری برای گفت وگو با ایران دارد. عربستان در مقایسه با گذشته دست برتر ندارد که بتواند شرط های خود را تحمیل کند و موضع گیری های سختی را در پیش بگیرد. در سایه افت بهای نفت و کاهش درآمدهای نفتی این کشور و راهیابی ترامپ به کاخ سفید این مساله آشکارتر می شود. ترامپ خواستار این است که عربستان و کشورهای عربی هزینه حمایت آمریکا از این کشورها را پرداخت کنند. همچنین ترامپ به شدت از محاکمه مقام های عربستان در دادگاه های آمریکا به دلیل اتهام های حمایت از تروریست ها پشتیبانی می کند.
دکتر «عدنان سراج» رییس مرکز توسعه رسانه های عراق نیز در مورد روابط تهران و ریاض به خبرگزاری اسپوتنیک گفت: عربستان اکنون نیاز به کمربند نجاتی دارد تا این کشور را از باتلاق های عراق، سوریه و یمن رهایی بخشد. عربستان در یمن در شرایط سختی گرفتار شده است. در جهان اسلام و عرب دیگر هیچ هواداری ندارد. از این رو، ریاض اکنون نیاز به یک فضای تازه دارد تا با به کاربستن سیاست های نوین به ویژه درباره ایران، از چالش هایش بکاهد.
** تداوم سیاست های اعتدالی آیت الله هاشمی؛ بستری برای رفع تنش ها
روزنامه «الیوم السابع» مصر با اشاره به سیاست اعتدالگرایی آیت الله هاشمی رفسنجانی، ادامه سیاست وی و اعتمادی سازی میان مقام های ایران و عربستان را لازمه بهبود روابط دانست.
روزنامه الیوم السابع بیستم دی ماه با اشاره به رحلت آیت الله هاشمی رفسنجانی نوشت: آیت الله رفسنجانی کلید گشایش روابط میان ایران و عربستان بود. او سیاست تنش زدایی با عربستان را در پیش گرفت. آیت الله هاشمی رفسنجانی پیش از رحلت گفت که ایرانی ها می توانند همه مشکلات موجود در روابط با عربستان را بر طرف کنند. راه حل مشکلات همسان سازی دیدگاه ها و تقویت همکاری ها است.
در ادامه می خوانیم: در ایران تحلیلگران بر این باورند بر مبنایی که آیت الله رفسنجانی در روابط با عربستان ایجاد کرد باردیگر می توان مناسبات را بازسازی کرد. اعتماد سازی مسوولان ایران و عربستان می تواند تنش ها را کاهش دهد و راه های برقراری تفاهم را هموار سازد تا در مراحل آینده این 2 کشور درباره بحران های منطقه همکاری کنند.