تهران- ایرنا- پس از سه ماه تلاش کنگره در یافتن بهانه ای موجه برای زیر پا گذاشتن توافق هسته ای، سرانجام نمایندگان جمهوریخواه و رییس جمهوری این کشور چاره را در ادامه مسیر یافتند تا شاید در ماه های پیش رو فرصتی برای توطئه ای جدید بیابند.
به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، پس از یکسال تلاش «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا و مشاوران وی برای یافتن گریزگاه از زیر بار مسوولیت عملیاتی سازی برجام، او جمعه شب (22 دی ماه) با انتشار بیانیه ای پایبندی به برجام را تایید کرد.
ترامپ که در دوره رقابت های انتخاباتی و به دنبال آن، از زمان ورود به کاخ سفید همواره از سرسخت ترین مخالفان برجام بوده، با این اقدام خود عملا برای سومین بار در مقابل حامیان توافق هسته ای ایران و 1+5 عقب نشست.
بی تردید فشارهای داخلی و بین المللی بر رییس جمهوری آمریکا از عمده ترین دلایلی بود که وی را به اجرای برجام ناگزیر ساخت. پنجشنبه 21 دی ماه و یک روز قبل از اعلام مواضع برجامی از سوی ترامپ، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه در بروکسل با همتایان فرانسوی، آلمانی و انگلیسی دیدار و گفت وگو کرد. ظریف با بیان این که پایبندی ایران به برجام مشروط به پایبندی کامل آمریکا است، هر حرکتی را که به تخریب برجام بیانجامد و توافق هسته ای را دستخوش تغییر کند، غیرقابل قبول دانست.
چنین تلاش هایی از سوی وزارت امور خارجه ایران نتیجه داد و کشورهای اروپایی ضمن درک هشدار جدی ظریف، مواضع حمایتی خود را در قبال برجام با ترامپ در میان گذاشتند. در این میان، «امانوئل مکرون» رییس جمهور فرانسه همان روز در تماس تلفنی با ترامپ، بر لزوم اجرای برجام از سوی همه طرف ها تاکید و اظهار کرد که فرانسه در اجرای توافق هسته ای عزمی جدی دارد.
محتوای گفت وگوی تلفنی روسای جمهوری فرانسه و آمریکا هر چند به مزاق ترامپ خوش نیامد و به نوشته رسانه ها، رییس جمهوری آمریکا را به خشم آورد اما بر موضع گیری روز بعد ترامپ بی تاثیر نبود. در یکسالی که از عمر دولت ترامپ می گذرد، رییس جمهوری امریکا همیشه مورد خطاب حامیان برجام بوده و کشورهای 1+5 در قالب نشست های برجامی و همچنین به صورت جداگانه به عواقب تصمیم نسنجیده و یکجانبه گرایی ترامپ هشدار داده اند.
** خواب ترامپ برای 120 روز آینده
تاکنون رییس جمهوری ایالات متحده سه بار به تمدید تعلیق تحریم های هسته ای ایران اقدام کرده اما هر بار بیشترین تلاش خود را برای شانه خالی کردن از امضای آن به کار گرفته است. چند ماه پیش که وی با اکراه برای دومین بار پایبندی واشنگتن را به توافق هسته ای اعلام کرد، به مشاوران خود در کاخ سفید دستور داد تا راهی قانونی و موجه به منظور پایان دادن به تعهدات آمریکا بیابند.
طرح بند «تی» برجام، تحریم ایران به بهانه آزمایش موشکی و حقوق بشر، مطرح کردن ناآرامی های اخیر کشور ما در شورای امنیت سازمان ملل، مقصر جلوه دادن تهران در حمله انصارالله یمن به عربستان سعودی و ... تنها چند مورد از کوشش های نافرجام کاخ سفید و کنگره برای تحت تاثیر قرار دادن برجام و در نتیجه، امتناع از تایید پایبندی ایران به توافق هسته ای بوده است.
به نظر می رسد که برجام در چهار ماه آینده هم از کارشکنی های کاخ سفید و طیف جمهوریخواه در امان نماند. همان طور که برخی از مقامات کاخ سفید به نقل از ترامپ اعلام کردند که وی برای آخرین بار است که تعلیق تحریم های هسته ای علیه ایران را تمدید می کند.وی در این مدت، «مذاکره مجدد» و به قول خود «اصلاح برجام» را پیگیری می کند؛ اصلاح توافقی که از نگاه ترامپ به طور کامل به ضرر ایالات متحده و به سود ایران بوده است.
ترامپ با این هدف پیش از امضای پایبندی ایران به برجام، چهار شرط تعیین کرد؛ شروطی که بیش از لازم الاجرا بودن، جنبه نمادین دارد و به عبارتی برنامه ضد برجامی آمریکا را مشخص می کند. اجازه بازرسی فوری از همه سایت های مورد درخواست آژانس، عدم تلاش ایران برای ساخت و کاربرد سلاح های هسته ای، تعیین تکلیف فعالیت های موشکی و همچنین دایمی شدن محدودیت های زمانی بر فعالیت های هسته ای و غیرهسته ای کشور ما از جمله شروط چهارگانه ترامپ بودند.
در مجموع، آنچه که از سخنان ترامپ برمی آید تکرار ادعاهایی از مذاکره مجدد و توافق ثانویه است که در ماه های گذشته نیز بارها از سوی دولتمردان آمریکا مورد تاکید قرار گرفت؛ خواسته گزاف و غیرقابل قبولی که با واکنش دیگر اعضای توافق رو به رو شد.
شامگاه جمعه و دقایقی پس از رسانه ای شدن ادعای ترامپ، وزیر امور خارجه ایران در پیام توییتری نوشت: سیاست ترامپ و بیانیه امروز وی تلاش‌های مذبوحانه ای برای خدشه دار کردن یک توافق محکم چندجانبه است که همزمان بندهای 26، 28 و 29 آن توافق را نیز به شکل مغرضانه‌ای نقض می‌نماید. برجام قابل مذاکره مجدد نیست: بجای تکرار لفاظی‌های کهنه، آمریکا باید مانند ایران به تعهداتش در برجام عمل نماید.
در همین ارتباط چندی پیش «هلگا اشمید» دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا که در صدر یک هیات عالیرتبه و به منظور شرکت در سومین دور گفت‌وگوهای سیاسی بین ایران و اتحادیه اروپا به تهران سفر کرده بود، تاکید کرد «من از طرف خانم موگرینی خیلی واضح می‌گویم که امکان مذاکره مجدد برای برجام وجود ندارد و برای همه طرف ها برجام الزام آور است.»
بنابراین، تلاش های ترامپ برای زیرپا گذاشتن برجام که یک توافق معتبر و چندجانبه بین المللی با پشتوانه قطعنامه شورای امنیت است، راه به جایی نبرد. حال موضوع مذاکره مجدد در راهبرد جدید وی ملموس است تا بلکه با انتخاب این راه بینابینی، هم به خواسته زیاده خواهانه خود دست یابد و هم همراهی دیگر اعضای 1+5 را با خود تسهیل سازد.
در حالی که پایه های برجام با پیشینه مذاکرات 13 ساله، محکم تر از آن است که تغییر جناح حاکم بر یک کشور به سست شدن آن منجر شود. همین موضوع باعث شد که ترامپ به برخلاف میل باطنی به ناچار برای بار سوم هم پایبندی ایران به توافق هسته ای را تایید و تعلیق تحریم های هسته ای ضد ایرانی را تمدید کند.
پژوهشم**1969**1601**خبرنگار: حسن شکوهی نسب **انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.